Nghiên cứu khoa học là một quá trình khám phá, tìm hiểu và tạo ra kiến thức mới. Quy trình này gồm nhiều bước và giai đoạn khác nhau, từ việc định rõ vấn đề nghiên cứu, thu thập dữ liệu, phân tích và đánh giá, cho đến việc đưa ra kết luận và đề xuất giải pháp.
Trong bài viết này, Viết Thuê 247 sẽ hướng dẫn các bạn các bước quy trình nghiên cứu khoa học.
1. Nghiên cứu khoa học là gì?
Nghiên cứu khoa học, một hoạt động xã hội vô cùng quan trọng, được thực hiện với mục đích tìm kiếm và khám phá những lĩnh vực chưa được biết đến trong khoa học. Mục tiêu của nghiên cứu khoa học không chỉ là việc xác định được bản chất sự vật, mà còn là mở rộng và phát triển nhận thức khoa học con người đối với thế giới xung quanh. Hơn nữa, thông qua việc nghiên cứu khoa học, con người có thể sáng tạo ra các phương pháp và công cụ kĩ thuật mới, giúp chúng ta cải tạo và cải thiện thế giới theo cách riêng của mình.
2. Phân loại nghiên cứu khoa học
Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, có rất nhiều phương pháp phân loại khác nhau. Trong bài viết này của chúng tôi, Viết Thuê 247, chúng tôi sẽ giới thiệu với bạn về hai cách để phân loại nghiên cứu khoa học mà chúng tôi thường gặp phải: Phân loại theo chức năng của nghiên cứu và phân loại theo tính chất của sản phẩm nghiên cứu.
2.1. Phân loại theo chức năng nghiên cứu:
- Nghiên cứu mô tả (Descriptive research): Loại nghiên cứu này nhằm mục đích tạo ra một hệ thống kiến thức giúp con người có thể phân biệt được các sự vụ và hiện tượng xung quanh họ. Điều này bao gồm việc mô tả định tính và định lượng, mô tả một sự vụ hoặc hiện tượng riêng biệt, hoặc việc so sánh giữa nhiều sự vụ và hiện tượng khác nhau.
- Nghiên cứu giải thích (Explanatory research): Loại nghiên cứu này nhằm mục đích làm rõ các quy luật chi phối các hiện tượng, cũng như các quá trình vận động của sự vụ.
- Nghiên cứu dự báo (Anticipatory research): Loại nghiên cứu này nhằm mục đích chỉ ra xu hướng vận động của các hiện tượng, sự vụ trong tương lai.
- Nghiên cứu sáng tạo (Creative research): Loại nghiên cứu này nhằm mục đích tạo ra các quy luật, sự vụ mới hoàn toàn.
2.2. Theo tính chất và mục đích của từng loại sản phẩm nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ bản (Fundamental research): Đây là các nghiên cứu được thực hiện nhằm mục đích chính là phát hiện và khám phá các thuộc tính vốn có và cấu trúc bên trong của các sự vật, hiện tượng. Các nghiên cứu này thường tập trung vào việc hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh chúng ta và lý giải các hiện tượng tự nhiên.
- Nghiên cứu ứng dụng (Applied research): Loại nghiên cứu này vận dụng các thành tựu và kiến thức thu được từ các nghiên cứu cơ bản để giải thích, giải quyết các vấn đề cụ thể trong sự vật, hiện tượng; tạo ra các giải pháp, qui trình công nghệ, sản phẩm mới để áp dụng vào đời sống và sản xuất, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và nâng cao hiệu quả trong sản xuất.
- Nghiên cứu triển khai (Implementation research): Loại nghiên cứu này vận dụng các kiến thức và thành tựu từ cả nghiên cứu cơ bản và ứng dụng để tổ chức triển khai, thực hiện ở qui mô thử nghiệm, nhằm kiểm tra sự hiệu quả và khả năng ứng dụng của các phương pháp và sản phẩm mới trong thực tế.
3. Quy trình nghiên cứu khoa học
Bước 1. Lựa chọn đề tài nghiên cứu: Một bước quan trọng
Quá trình xác định đề tài cho nghiên cứu là quá trình tìm kiếm và xác định một vấn đề cụ thể để làm đối tượng cho việc nghiên cứu. Vấn đề của khoa học và thực tiễn là vô cùng phong phú và đa dạng. Do đó, việc lựa chọn một vấn đề cụ thể để nghiên cứu không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Thậm chí, việc phát hiện ra một vấn đề đáng để nghiên cứu nhiều khi còn khó khăn hơn cả việc giải quyết vấn đề đó.
Việc lựa chọn đúng đề tài nghiên cứu có thể quyết định đến hướng đi chuyên môn trong sự nghiệp của một người làm nghiên cứu. Nếu như một người lựa chọn được đề tài phù hợp và đúng đắn, nghiên cứu của họ có thể mang lại nhiều khám phá thú vị và hữu ích. Tuy nhiên, nếu lựa chọn sai đề tài, nghiên cứu có thể trở nên khô khan, thiếu sức sống và không tạo ra được sự hứng thú hoặc phát hiện nào đáng kể.
Vì vậy, khi xác định đề tài nghiên cứu, người nghiên cứu cần chú ý tới một số yêu cầu quan trọng, bao gồm:
- Tính khoa học của đề tài: Đề tài nghiên cứu cần phải tuân thủ nguyên tắc và phương pháp của khoa học.
- Tính mới của đề tài: Đề tài nghiên cứu cần mang lại một cái nhìn mới mẻ hoặc khám phá một vấn đề chưa được nghiên cứu trước đây.
- Tính khả thi của đề tài: Đề tài nghiên cứu cần phải có thể thực hiện được trong thực tế, dựa trên các điều kiện và nguồn lực có sẵn.
- Tính thực tiễn của đề tài: Đề tài nghiên cứu cần có giá trị thực tế, có thể ứng dụng vào thực tiễn hoặc giải quyết một vấn đề thực tế nào đó.
Bước 2. Xác định câu hỏi, giả thuyết và phương pháp nghiên cứu
Bước đầu tiên trong quy trình nghiên cứu này được xem là đã hoàn thành khi bạn đã đưa ra một quyết định tương đối chắc chắn về đề tài nghiên cứu của mình. Điều này giúp sinh viên chọn một chủ đề tốt, và có một bức tranh tổng thể khá rõ ràng về chủ đề bạn sẽ nghiên cứu.
Câu hỏi nghiên cứu, hay còn gọi là vấn đề cốt lõi mà người nghiên cứu muốn “khám phá” trong công trình nghiên cứu của họ. Đây là nền tảng quan trọng nhất của mọi nghiên cứu khoa học. Đi kèm với câu hỏi nghiên cứu là giả thuyết – những câu trả lời dự đoán hoặc giả định được đưa ra dựa trên các nghiên cứu trước đó hoặc quan điểm cá nhân của người nghiên cứu. Đây là những phỏng đoán có thể kiểm chứng được, nhưng chưa chắc chắn là đúng hay sai.
Cần lưu ý rằng, những giả thuyết này phải được xây dựng trên cơ sở khoa học, không phải chỉ dựa vào cảm nhận cá nhân. Dựa vào những giả thuyết này, người nghiên cứu sẽ xác định hướng tìm kiếm thông tin, thu thập dữ liệu để kiểm chứng và đưa ra kết luận trong quá trình nghiên cứu.
Phần không thể thiếu trong bước này là việc xác định phương pháp nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu sẽ tùy thuộc vào câu hỏi nghiên cứu cụ thể, những điều kiện khách quan và nguồn lực có sẵn. Phương pháp nghiên cứu có thể bao gồm các phương pháp thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu, và việc đánh giá và diễn giải kết quả.
Bước 3. Xây dựng đề cương nghiên cứu chi tiết và kỹ lưỡng
Đề cương nghiên cứu không chỉ là một văn bản đơn giản mà nó còn là một bản dự kiến các bước đi, nội dung của công trình và các bước tiến hành. Đề cương nghiên cứu cũng là một công cụ cần thiết để trình cơ quan và tổ chức tài trợ phê duyệt. Thêm vào đó, nó cũng là cơ sở vững chắc để làm việc với các đồng nghiệp.
Xây dựng đề cương nghiên cứu là một bước rất quan trọng, nó không chỉ giúp cho người nghiên cứu giành được thế chủ động trong quá trình nghiên cứu mà còn giúp họ hiểu rõ hơn về mục tiêu và hướng đi của công trình nghiên cứu. Có đề cương mới sắp xếp được kế hoạch chi tiết cho hoạt động nghiên cứu.
Đề cương và kế hoạch tuy hai văn bản này có nhiều điểm tương tự nhưng thật ra về tính chất là khác nhau. Trong khi kế hoạch chỉ vạch ra diễn biến, trình tự các hoạt động, thì đề cương lại đi vào các nội dung cụ thể của việc nghiên cứu. Các nội dung nghiên cứu phải được trình bày rõ ràng, đầy đủ trong một đề cương.
Nội dung của đề cương nghiên cứu thường bao gồm các nội dung sau đây, nhưng không giới hạn trong:
- Lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu và lịch sử vấn đề nghiên cứu
- Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Giả thuyết khoa học
- Các nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
- Các nguồn tài liệu và các phương pháp nghiên cứu
- Dự kiến dàn ý công trình nghiên cứu
- Kế hoạch nghiên cứu
Bước 4. Thu thập, xử lí và phân tích dữ liệu
Thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu là một trong những nội dung quan trọng và không thể thiếu trong quá trình nghiên cứu. Đầu tiên, người nghiên cứu cần xác định rõ loại dữ liệu mà mình cần thu thập. Đó có thể là dữ liệu định tính hay định lượng, sơ cấp hay thứ cấp. Việc này đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về đề tài nghiên cứu để có thể tìm ra phương pháp thu thập dữ liệu hiệu quả và phù hợp nhất.
Sau khi thu thập, dữ liệu thu được không thể được sử dụng ngay lập tức. Nó cần phải qua quá trình xử lý và sàng lọc cẩn thận để loại bỏ những thông tin không chính xác, bị lỗi hoặc không tin cậy. Điều này đảm bảo rằng chỉ những dữ liệu chính xác và đáng tin cậy mới được sử dụng trong quá trình phân tích tiếp theo.
Sau khi đã xử lý dữ liệu, người nghiên cứu tiếp tục công việc bằng cách phân tích và hệ thống hóa dữ liệu. Mục tiêu là đưa ra các kết luận kiểm định cho giả thuyết đã đặt ra từ đầu và cung cấp các đánh giá sắc bén và chính xác. Qua đó, có thể hiểu rõ hơn về vấn đề đang được nghiên cứu và đưa ra các giải pháp hiệu quả.
Bước 5. Viết báo cáo kết quả nghiên cứu
Đây chính là bước cuối cùng, nhưng không kém phần quan trọng, để hoàn thành một nghiên cứu. Ngay từ tên gọi, hoạt động này thiên về “tư duy” và diễn dịch ở dạng viết, đòi hỏi sự kỹ lưỡng và tỉ mỉ trong từng từ ngữ, để người đọc không chỉ dễ hiểu mà còn đánh giá cao chất lượng của công trình.
Trong bước này, tác giả cần phải đặc biệt chú ý đến nội dung và văn phong. Bởi lẽ, đây là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến cảm nhận và đánh giá của người đọc/người phản biện đối với công trình nghiên cứu.
Việc viết báo cáo tổng kết đề tài không phải chỉ tiến hành một lần duy nhất mà cần được thực hiện nhiều lần, càng sớm càng tốt theo như kế hoạch. Mục đích là để tác giả có thời gian xin ý kiến từ người hướng dẫn hoặc những người có chuyên môn, nhằm nắm bắt và chỉnh sửa những phần cần thiết một cách tốt nhất.
Nói chung, không có những quy tắc tuyệt đối trong phương pháp nghiên cứu và trình bày kết quả nghiên cứu khoa học. Các quy tắc này có thể thay đổi tuỳ theo chuyên ngành, tuỳ theo cấp độ nghiên cứu cũng như tuỳ theo người hướng dẫn hoặc người chịu trách nhiệm khoa học của đề tài. Mỗi nhà khoa học lại chịu những áp lực hành chính, quy định chuyên môn và thói quen nghiên cứu trong đơn vị và chuyên ngành của mình. Tuy nhiên, những bước cơ bản đã được đề cập ở trên vẫn có thể áp dụng để giúp một người làm công tác nghiên cứu có thể xây dựng một đề tài nghiên cứu đạt hiệu quả.
4. Những khái niệm cơ bản về nghiên cứu khoa học
4.1. Đề tài nghiên cứu (research project):
Đề tài nghiên cứu là một hình thức tổ chức nghiên cứu khoa học do một cá nhân hoặc một nhóm người chuyên môn thực hiện. Mục đích chính của việc thực hiện một đề tài nghiên cứu là để tìm ra các câu trả lời cho những câu hỏi có tính học thuật hoặc có thể được ứng dụng vào thực tế. Những câu hỏi này thường liên quan đến các vấn đề cụ thể trong lĩnh vực mà người hoặc nhóm người thực hiện đề tài đang quan tâm. Mỗi đề tài nghiên cứu đều có một tên gọi, được gọi là tên đề tài (research title). Tên đề tài là một phát biểu ngắn gọn nhưng đầy đủ và khái quát, phản ánh rõ ràng các mục tiêu mà người hoặc nhóm người thực hiện đề tài muốn đạt được thông qua việc thực hiện nghiên cứu.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu (research topic):
Đây là những nội dung cụ thể được đặt ra để nghiên cứu. Nhiệm vụ nghiên cứu này được xây dựng và phát triển dựa trên tên đề tài nghiên cứu đã được xác định trước đó. Mỗi nhiệm vụ nghiên cứu đều mang một mục tiêu cụ thể và có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện và hoàn thành đề tài nghiên cứu. Nó giúp người nghiên cứu có thể tập trung vào các khía cạnh cụ thể của đề tài, từ đó đưa ra các phân tích, đánh giá, và kết luận chính xác hơn.
4.3. Đối tượng nghiên cứu (research focus):
Đối tượng nghiên cứu là bản chất cốt lõi của sự vật hay hiện tượng mà chúng ta cần xem xét và làm rõ trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu. Đây là yếu tố quan trọng nhất, đặt ra các câu hỏi cốt lõi cần giải đáp, đồng thời định hình và hướng dẫn toàn bộ quá trình nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu có thể là một hiện tượng, một vấn đề, một sự vụ hoặc một nhóm người, tùy thuộc vào mục tiêu và phạm vi của đề tài nghiên cứu.
4.4. Mục tiêu và mục đích nghiên cứu:
- Mục tiêu nghiên cứu (research objective) là những nội dung cần được xem xét và làm rõ một cách cẩn thận và toàn diện trong khuôn khổ của đối tượng nghiên cứu đã được xác định trước. Điều này nhằm trả lời câu hỏi “Nghiên cứu cái gì?”. Chính dựa trên mục tiêu này, các câu hỏi nghiên cứu chi tiết hơn sẽ được xây dựng và phát triển.
- Mục đích nghiên cứu (research purpose) liên quan đến ý nghĩa thực tiễn của việc nghiên cứu, đó là mục đích cuối cùng mà nghiên cứu nhằm đạt được. Mục đích này giúp trả lời câu hỏi “ Nghiên cứu nhằm vào việc gì?” hoặc “ Nghiên cứu để phục vụ cho cái gì?” Đây là phần giúp người nghiên cứu xác định được hướng đi của dự án nghiên cứu và thực hiện nó một cách có mục tiêu, có hướng.
4.5. Khách thể nghiên cứu (research population):
Khách thể nghiên cứu, hay còn được gọi là mẫu quan sát, chính là thực thể chứa đựng và bao gồm toàn bộ đối tượng mà chúng ta muốn nghiên cứu. Điều này có thể là một không gian vật lý – như một khu vực địa lý cụ thể, một quá trình – ví dụ như một chuỗi sự kiện hoặc quy trình sản xuất, một hoạt động – như hoạt động kinh doanh hoặc giáo dục, hoặc đôi khi nó cũng có thể là một cộng đồng cụ thể – như một nhóm người hoặc loài động vật nào đó. Người nghiên cứu sẽ tập trung vào khách thể nghiên cứu này để tìm hiểu, phân tích và rút ra kết luận cho công trình nghiên cứu của mình.
4.6. Đối tượng khảo sát (research sample):
Đây là một mẫu đại diện quan trọng của đối tượng được nghiên cứu, lấy từ khối lượng lớn đối tượng mục tiêu. Mẫu nghiên cứu này cho phép chúng ta hiểu rõ hơn về nhóm mà chúng ta đang nghiên cứu, từ đó rút ra được những kết luận chính xác hơn.
4.7. Phạm vi nghiên cứu (research scope):
Phạm vi nghiên cứu được định rõ ràng nhằm giới hạn đối tượng nghiên cứu, đối tượng khảo sát và thời gian nghiên cứu. Điều này rất quan trọng để tập trung vào những điểm chính và không đi lạc hướng. Phạm vi nghiên cứu có thể bị giới hạn do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Các yếu tố khách quan có thể bao gồm nguồn lực, thời gian, và phạm vi của đề tài. Các yếu tố chủ quan có thể bao gồm sự hiểu biết, kinh nghiệm và kỹ năng của người thực hiện đề tài. Do đó, việc xác định phạm vi nghiên cứu là một bước thiết yếu trong quá trình nghiên cứu.
—-
Cảm ơn bạn đã đọc bài viết trên. Chúng tôi hy vọng rằng bạn đã tìm thấy nó hữu ích và thú vị.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi, ý kiến đóng góp hoặc muốn chia sẻ ý kiến về nội dung, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua hotline: 0904.514.345. Hoặc email: vietthue247@gmail.com. Để được tư vấn sớm nhất với một mức giá phải chăng nhất.
Chúng tôi rất trân trọng sự quan tâm và ủng hộ của bạn. Cảm ơn bạn một lần nữa và chúc bạn một ngày tốt lành!
